Bàn thờ gia tiên trong bất cứ gia đình Việt Nam nào đều được đặt ở vị trí trang trọng nhất trong nhà, dù là nhà to hay nhà nhỏ, một căn nhà cấp 4 hay một biệt thự nguy nga tráng lệ. Vốn theo tín ngưỡng thờ ông bà cha mẹ nên ai cũng thờ cúng nhưng không phải ai cũng biết cách bố trí bàn thờ tổ tiên để đem lại tài lộc cho gia đình và dòng họ.
Vị trí đặt bàn thờ phải thể hiện sự tôn kính
Tùy thuộc vào tình hình kinh tế của từng căn nhà mà có thể sử dụng nhiều loại bàn thờ khá nhau như: bàn thờ treo tường, bàn thờ chân đứng, tủ thờ, sập thờ,… với nhiều loại chất liệu gỗ khác nhau. Nhưng dù có dùng loại nào thì bàn thờ cũng phải được đặt tại những cung đẹp trong căn nhà, phía trên cao khỏi mặt đất. Cách bố trí bàn thờ tổ tiên đúng là độ cao bàn thờ thường được đặt sao cho khi thắp hương và khấn vái phải đứng thẳng người, hoặc đứng trên ghế cao mới hướng tới mặt bàn thờ. Điều này để tỏ lòng thành kính với tổ tiên.
Bốc bát hương và bố trí bát hương
Bát hương là trung tâm của bàn thờ. Theo quan niệm thì bát hương chính là sợi dây nối giữa thê giới âm dương để qua làn hương tổ tiên có thể về hội ngộ cùng con cháu. Có nhiều loại bát hương khác nhau: sứ, kim loại, gốm,… Trong bát hương thường có tro sạch hoặc cát khô trắng, bên trong có cốt bát nhang (thường gồm 1 túi giấy ghi tên tuổi, năm mất, nơi mất của người được thờ, các câu thần chú, chỉ ngũ sắc).
Dù có cách bố trí bàn thờ tổ tiên thế nào thì khi đặt bàn thờ, bốc bát hương phải chọn ngay đẹp, mời người biết bốc bát hương thực hiện nghi lễ thì mới xem là đúng phong thủy và tâm linh. Không phải cứ mua về bày lên bàn thờ là được. Những người biết bốc bát hương sẽ chú nguyện, thỉnh thần linh, vong linh về nhập vào bát hương. Việc này cũng tương tự như việc khai quang điểm nhãn cho các bức tượng để làm tăng linh khí cho các bức tượng. Nếu không thực hiện đúng cách thì không có tác dụng hoặc tổ tiên không giáng xuống độ trì mà ma quỷ sẽ chen chân theo để quấy phá gia chủ.
Theo quan niệm dân gian thì số lượng bát hương trên bàn thờ tổ tiên thường ứng với các số lẻ như: 1,3,5,7,…Bộ 3 bát hương thường được đặt theo cách bố trí bàn thờ tổ tiên ở các tỉnh miền Bắc thường gồm: Bát hương thờ quan thần linh đặt ở giữa, bên phải là bát hương thờ gia tiên, bên trái là bát hương thờ bà Cô ông Mãnh (nhìn từ ngoài vào bàn thờ)..
Nguyên tắc đặt đồ thờ
Thông thường trên bàn thờ phải có đủ 5 hành: kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Kim là giá nến bằng kim loại. Mộc là bàn thờ hoặc bài vị bằng gỗ. Thủy là bình rượu, chai nước hoặc chén nước thờ. Hỏa là nến hoặc đèn dầu và hương khi thắp lên. Thổ là bát hương làm từ đất sét, đất nung, sứ.
Theo cách bố trì bàn thờ tổ tiên truyên thống, tùy từng kích thước bàn thờ mà đặt đồ thờ cho phù hợp, nhưng vẫn phải tuân theo những nguyên tắc tâm linh sau:
+ Lọ độc bình: Đặt ở hướng Đông – bên tay trái (theo quan niệm đông bình tây quả). Sử dụng để cắm hoa tươi khi thờ cúng. Nhiều gia đinh thường giản tiện bằng cách dùng hoa giả hoặc đặt 2 lọ hoa 2 bên cho cân, nhưng như thế là không đúng theo phong tục.
+ Cây vàng khối: nếu đặt 2 bên bát hương thì cây bên trái bát hương phải cao hơn cây bên phải (tính theo hướng bàn thờ). Vì theo quan niệm, tả thanh long phải cao hơn Hữu bạch Hổ thì mới tốt.
+ Lọ đựng hương: đặt bên phải bàn thờ, ở vị trí tiện cho người thắp hương sử dụng mỗi khi thắp hương cúng bái.
+ Giá nến: Đặt 2 giá nến ở 2 bên, tượng trưng cho lưỡng nghi.
+ Các chén đựng rượu hoặc nước thờ: Mỗi lần thắp hương phải thay nước mới, không sử dụng nước lưu cữu từ ngày này qua ngày khác.
Những điều tuyệt đối ghi nhớ trong cách bố trí bàn thờ tổ tiên!
+ Không được đặt những đồ không liên quan lên bàn thờ. Quan niệm bàn thờ tổ tiên là nơi linh thiêng nên trong cách bố trí bàn thờ tổ tiên của gia đình phải tuyệt đối không để bất cứ đồ gì không liên quan lên bàn thờ. Trên đó chỉ bày đồ thờ cúng lên mà thôi.
+ Luôn lau dọn bàn thờ, hoành phi câu đối sạch sẽ.
+ Việc tỉa chân nhang thường được thực hiện vào ngày ông công ông táo chầu trời (23 tháng chạp).Để lại 3 chân nhang đẹp nhất, chụm lại ở giữa bàn thờ. Những chân nhang tỉa ra mang hóa, tro thả trôi sông.
+
