Giá hầu là một phần quan trọng trong nghi lễ hầu đồng là hình thức giao tiếp giữa con người và các đấng thần linh trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ, Tứ Phủ. Mỗi giá hầu tượng trưng cho một vị thánh riêng biệt, thể hiện sự giáng thế của Ngài qua thân xác của thanh đồng để ban phúc, truyền đi thông điệp tâm linh. Không chỉ mang giá trị tín ngưỡng, giá hầu còn là một di sản văn hóa phi vật thể, hòa quyện giữa âm nhạc chầu văn, nghệ thuật phục trang và các nghi lễ cổ truyền. Trong đó, Giá Hầu Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên được xem là một trong những giá linh thiêng và uy nghi nhất.
Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên Là Ai?
Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên còn được dân gian gọi là Đệ Nhất Tôn Quan, là vị Quan đứng đầu trong hàng Ngũ Vị Tôn Quan của tín ngưỡng Tứ Phủ Công Đồng. Ngài là con trai trưởng của Vua Cha Bát Hải Động Đình, được giao trọng trách cai quản Thiên Phủ cõi Trời, thay Trời hành đạo, bảo hộ nhân gian.
Quan Lớn Đệ Nhất được tôn phong danh hiệu “Thượng Thiên Nhất Phẩm Công Hầu”, biểu trưng cho quyền năng, trí tuệ và công lý. Trong tâm thức người Việt, Ngài là vị Quan phù dân, vệ quốc, có công trừ tà ma, giữ đạo chính, giúp dân an cư lạc nghiệp. Người hướng thiện, sống ngay chính, làm điều nhân nghĩa sẽ được Ngài soi xét, độ trì và chỉ dẫn trên con đường công danh trí tuệ và tâm linh.
Ý Nghĩa Của Giá Hầu Quan Lớn Đệ Nhất
Trong nghi lễ hầu đồng của tín ngưỡng Tứ Phủ, Giá Hầu Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên là một trong những giá trọng bậc nhất. Giá hầu này mang ý nghĩa “thông thiên - khai phủ - mở đường”, biểu tượng cho sự kết nối giữa cõi Trời và cõi Người. Khi Ngài giáng đồng, thường là điềm mở đầu cho những nghi lễ trọng đại như khai đàn mở phủ, tạ phủ hay hầu xông đền, xông điện. Trong mỗi giá hầu, người ta thấy rõ phong thái nghiêm nghị, chính trực, đầy thần uy, biểu hiện cho bậc Thượng Thiên giữ phép công minh, che chở muôn dân.
Dân gian tin rằng, nếu thành tâm thờ phụng và cầu nguyện, Quan Lớn Đệ Nhất sẽ soi đường chỉ lối, giúp khai mở trí tuệ, thuận lợi trên con đường học hành, công danh và giữ cho gia đạo được yên ổn.
Thời Điểm Và Hoàn Cảnh Hầu Quan Lớn Đệ Nhất
Quan Lớn Đệ Nhất là vị Thánh rất ít khi ngự đồng, bởi Ngài cai quản Thiên giới, chỉ giáng thế khi có việc trọng đại. Thông thường, người ta chỉ thỉnh Ngài trong các dịp:
Khai đàn mở phủ mở đầu nghi lễ nhập đạo.
Tạ phủ sau hầu tri ân công đức sau kỳ lễ.
Hầu xông đền, xông điện làm mới năng lượng linh thiêng nơi thờ tự.
Khi giáng đàn, Ngài thực hiện những nghi thức trọng yếu như tấu hương, khai quang, chứng sớ, phê sớ và điểm dấu thánh và đánh dấu sự mở đầu cho mọi pháp sự linh thiêng.
Ngày tiệc chính của Ngài
Ngày đản sinh: Mùng 10 tháng Giêng âm lịch - ngày Ngài giáng thế.
Ngày khánh tiệc: 24 tháng 8 âm lịch - tổ chức long trọng tại Đền Đồng Bằng và Đền Quan Lớn Đệ Nhất Linh Từ.
Trang Phục Trong Giá Hầu Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên
Trang phục của Quan Lớn Đệ Nhất được thiết kế công phu, mang màu đỏ chủ đạo, tượng trưng cho Thượng Thiên và quyền lực tối thượng. Bộ phục trang thường gồm:
Áo đỏ thêu rồng hoặc hổ phù biểu trưng cho uy quyền và trí tuệ.
Đai thắt ngang lưng thể hiện phong thái nghiêm cẩn của bậc tướng lĩnh.
Khăn phủ diện đỏ dùng trong nghi lễ khai phủ, biểu trưng cho sự giao hòa âm dương.
Khi thay áo hầu Quan Lớn, thanh đồng cần giữ thái độ trang nghiêm, chậm rãi, tĩnh tâm, thể hiện sự tôn kính tuyệt đối trước khi Ngài giáng đàn chứng lễ.
Trình Tự Và Nghi Lễ Trong Giá Hầu Quan Lớn Đệ Nhất
Nghi lễ thỉnh giá Quan Lớn Đệ Nhất diễn ra theo trình tự nghiêm ngặt và trang trọng:
Thỉnh văn chầu: Lời mời Quan giáng đàn, mở đầu nghi thức.
Quan tấu hương, khai quang: Làm sạch không gian linh giới, thanh tịnh đàn tràng.
Chứng sớ, phê sớ, phú húy, công cứ: Ghi nhận sớ điệp, chứng minh đàn lễ.
Khai phủ, mở Thiên Phủ: Thực hiện các nghi thức “bóc trứng, đập chĩnh, kéo cầu”, khai giếng mở hồ, tượng trưng cho sự mở lối thông linh.
Điểm dấu thánh: Quan dùng nén hương đã đốt chấm vào áo cộng đồng hoặc khăn phủ diện của thanh đồng, như minh chứng Ngài đã chứng giám đàn lễ.
Khi Ngài giáng đồng, người chứng lễ thường cảm nhận luồng năng lượng mạnh mẽ, tĩnh mà linh, gương mặt người hầu toát lên vẻ uy nghi, sáng rỡ, thể hiện khí chất của bậc Thánh cai quản Thiên giới.
Bài Hát Văn Hầu Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên
Trong giá hầu, văn chầu Quan Lớn Đệ Nhất được hát theo điệu Dọc Bắc – nhịp chậm, trang nghiêm, thể hiện sự tôn kính và uy linh của Ngài. Một đoạn mở đầu thường được các thanh đồng ngâm rằng:
Bản văn Quan Lớn Đệ Nhất thứ nhất:
"Hương một triện chín lần soi thấu
Giãi lòng trần khải tấu linh thông
Thỉnh mời Đệ Nhất tôn ông
Lai lâm chứng giám điện trung uy hùng
Anh linh lục trí thần thông
Quyền cai tam giới uy phong phép màu
Thượng thiên xe giá lên chầu
Khâm thừa sắc chỉ công hầu ra uy
Nổi cơn mưa gió tức thì
Sấm vang tám cõi mây che ngất trời
Đượm nhuần thiên hạ đôi nơi
Thừa nhàn ông mới dạo chơi các toà
Ba mươi sáu động tiên nga
Bồng lai tiên cảnh chẳng xa chút nào
Bạn tiên dâng quả bàn đào
Rượu tiên thơ thánh thấp cao đôi tuần
Cung thương làu bậc ngũ âm
Cờ tiên đua nước bách thần nhởn nhơ
Ngọc Hoàng ngự chỉ phán ra
Bước vào bái tạ xuống qua cõi trần
Kíp đòi thổ địa long thần
Hỏi xem thiên hạ vạn dân thế nào
Sớ lên tâu nộp thiên tào
Ngọc Hoàng giá ngự ngôi cao đế đình
Dưới toà thuỷ tế long cung
Vua cha thấy mặt trong lòng yêu tin
Triều thần văn võ đôi bên
Ông tâu các việc thượng thiên lệnh hành
Xuống chầu thuỷ điện long tinh
Mười hai cửa bể cảnh thanh tú mầu
Long xà ngư biếc về chầu
Sóng xô mấy lớp nước triều mấy phen
Uy thanh trấn động kinh thiên
Phút thôi ông đã ngự lên lâm tùng
Có phen giá ngự sơn trung
Thạch bàn xe giá mây rồng tàn che
Dư muôn thú vật cầm thi
Dâng hoa tiến quả bốn bề xôn xao
Bạn tiên mừng rỡ đón chào
Cảnh nào là chẳng mĩ miều thanh tân
Xuống trần vui thú cõi trần
Thiên Đình có khách hồng trần dâng hoa
Dưới thuỷ tề long xà phục củng
Sơn lâm đều mến đức tôn vương
Trải qua thiên hạ bốn phương
Lòng trần khải tấu thắp hương khấn cầu
Tự nhiên ứng biến nhiệm mầu
Hoặc ai số hệ về đâu những là
Đệ tử hiến cúng hương hoa
Khấu đấu vọng bái ông đà độ cho
Sắm sanh gà lợn trâu bò
Đèn hương trầu quả thấu cho cõi lòng
Chí thành hữu cảm tất thông
Sở cầu tất ứng giáng lâm độ trì
Chữ rằng thánh giáng lưu ân
Đa tài đa lộc thiên xuân thọ trường!"
Bản văn Quan Lớn Đệ Nhất thứ hai
"Bóng kim ô ánh vàng choi chói
Cõi trăng già vời vợi ngôi cao
Trời xanh vằng vặc ngôi sao
Mây tuôn năm sắc đỏ đào bốn phương
Phóng hào quang khắp hòa thiên hạ
Vầng nguyệt soi chiếu cả hư không
Bốn mùa xuân hạ thu đông
Muôn dân mới biết âm dương phép màu
Trên thượng lầu Ngọc Hoàng thái cực
Dưới bách thần chầu chực hôm mai
Ngọc Hoàng ngự cảnh thiên thai
Đền rồng cao ngất cửa đài trang nghiêm
Mới ứng điềm rồng bay phượng múa
Tứ lân vờn thất bộ sao sa
Tám nghìn tiên nữ bách hoa
Sớm khuya chầu chực vua cha Ngọc Hoàng
Trong đền vàng hương bay trầm xạ
Ngoài thành mây khói tỏa nguy nga
Mây rồng năm thức phủ che
Thánh hoàng thái hậu tức thì thụ thai
Năm Bính Dần mồng mười tháng tám
Thái hậu bà sinh giáng tôn ông
Bách quan vọng bái cửu trùng
Châu phê long bút sắc phong thái hoàng
Trên thượng giới tôn quan giáng thế
Vâng sắc trời cứu thế độ dân
Sắc vua phong Thượng đẳng linh thần
Khắp thiên hạ muôn dân đảo cầu.
Trong tám cõi cửu châu vọng bái
Quan độ cho quốc thái dân an
Khâm thừa sắc lệnh vua ban
Sổ sinh, sổ tử liệt hàng châu phê
Đủ mọi bề tài kiêm văn võ
Trong bách thần nào có nhường ai
Lược thao văn võ toàn tài
Đình thần tứ phủ nào ai dám bì
Đức dung nghi bẩm sinh tài thánh
Biến lạ thường đức tính tinh anh
Uy gia khắp hết thiên đình
Làm mưa làm gió mở thành, khai sông
Chuyển trời đất mưa tuôn chớp lói
Nổi cơn giông cây cối đổ xô
Mây tuôn gió thổi mịt mù
Muôn loài quỷ mị làm cho rụng rời
Vang tiếng sét Ông sai lôi giáng
Qúy cùng tà phách tán hồn bay
Tôn quan vạn phép ai tày
Sông Ngân cũng vượt bề dày cũng qua
Gỗ chò hoa sai quân lên lấy
Các cửa ngàn đâu đấy đều kinh
Chúa mường chúa mán thần linh
Thượng ngàn các cửa phục tình làm tôi
Mới thử chơi mưa sa bão giật
Qúy cùng tà xiêu bạt tán đi
Có phen ngự xuống đan trì
Voi vàng ngựa bạc tức thì thưởng quân
Có phen dạo non nhân nước trí
Cảnh bầu trời sơn thủy long lâu
Tôn quan giá ngự thượng chầu
Khuông phù đệ tử sở cầu tòng tâm!"
Các câu hát tiếp theo ca ngợi công hạnh, trí tuệ và lòng nhân từ của Ngài, đồng thời gửi gắm ước vọng về quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, gia đạo bình yên.
Đền Thờ Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên
Đền Đồng Bằng (Thái Bình)
Địa chỉ: Thôn Đồng Phúc, xã An Lễ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình.
Đây là ngôi đền chính thờ Quan Lớn Đệ Nhất, nằm trong quần thể Đền Vua Cha Bát Hải Đồng Bằng - nơi ghi dấu công lao Ngài phò giúp tướng Phạm Vĩnh đánh giặc cứu dân.
Mỗi dịp tiệc Quan, hàng vạn người dân thập phương nô nức về dự, dâng hương và cầu phúc.
Đền Tĩnh Quan Lớn Đệ Nhất Linh Từ
Nằm cách Đền Đồng Bằng khoảng 200m, tương truyền là nơi Ngài lui về nghỉ ngơi sau triều sự.
Bên trong đền hiện còn lưu giữ pho tượng cổ Quan Lớn mặc áo đỏ thêu rồng, thể hiện vẻ uy nghi, trí tuệ và đức độ vô song.
Giá hầu Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên không chỉ là một nghi thức tâm linh, mà còn là biểu tượng của niềm tin và đạo lý sống ngay chính trong văn hóa Việt. Qua mỗi lần hầu thánh, con người được thức tỉnh tâm linh, học cách sống hiền thiện, giữ đạo trung nghĩa và hướng về ánh sáng của công lý, trí tuệ và lòng từ bi mà Ngài đại diện.
Nếu quý khách đang muốn lập điện thờ tứ phủ và tìm một đơn vị thiết kế thi công điện thờ Tứ Phủ uy tín, chuẩn phong thủy, đậm chất tâm linh Việt, hãy đến với Đồ Thờ Phú Cường. Chúng tôi chuyên cung cấp trọn gói nội thất điện thờ, từ tượng thờ, bàn thờ, hoành phi câu đối, long ngai, khám thờ... sơn son thếp vàng cao cấp, đảm bảo đồng bộ trang nghiêm chuẩn phong thủy.
Những thông tin mà Đồ Thờ Phú Cường chia sẻ chỉ mang tính chất tham khảo, giúp quý khách hiểu thêm về phong tục, nghi lễ truyền thống. Chúng tôi không bán sách văn khấn, không cung cấp lễ vật hay dịch vụ đi lễ. Phú Cường chỉ chuyên sản xuất và cung cấp đồ thờ, tượng Phật sơn son thếp vàng chất lượng cao - đúng chuẩn truyền thống của làng nghề Sơn Đồng.
Đặt Hàng Ngay - Tư Vấn Tận Tâm
Hotline: 0976 127 006
Website: dothosondong.com.vn
Cơ sở: Đồ Thờ Phú Cường – Sơn Đồng, Hoài Đức, Hà Nội
>>> Tham khảo thêm các bài viết liên quan:
Cô cả thượng thiên là ai? Giải mã thân thế và vai trò trong tín ngưỡng Tứ Phủ
Ngũ Vị Tôn Quan là ai? Ý nghĩa và vai trò trong tín ngưỡng Tứ Phủ Việt Nam
