Sự Tích Tam Tòa Thánh Mẫu

Tam Tòa Thánh Mẫu gồm những vị nào?

Tam Tòa Thánh Mẫu bao gồm ba vị Thánh Mẫu, mỗi vị cai quản một miền thiên nhiên khác nhau, được tượng trưng bằng ba màu sắc đặc trưng:

1. Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên

Đây là vị Thánh Mẫu cai quản miền Trời, thường được biểu tượng bằng màu đỏ. Mẫu Thượng Thiên có quyền năng điều khiển các hiện tượng thiên nhiên như mây, mưa, sấm, chớp. Bà cũng được coi là người bảo vệ mùa màng, đặc biệt liên quan đến nông nghiệp lúa nước. Sự hiện diện của Mẫu Thượng Thiên mang lại sự may mắn, tài lộc và phúc đức cho dân chúng.

2. Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn

Vị Thánh Mẫu này cai quản miền Rừng, và thường mặc áo màu xanh. Mẫu Thượng Ngàn được liên kết với sự sống và sinh sôi nảy nở trong thiên nhiên, đặc biệt là trong các khu vực rừng núi, nơi có động thực vật phong phú. Bà không chỉ bảo vệ những người sống dựa vào rừng, mà còn gắn với các tín ngưỡng về âm nhạc và các lễ hội đền rừng, nhằm tưởng nhớ và cầu nguyện cho sự thịnh vượng.

3. Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ

Là Thánh Mẫu cai quản miền Nước, với hình ảnh được biểu tượng bằng màu trắng. Mẫu Thoải liên quan đến thủy sinh và có vai trò quan trọng trong việc điều hòa nguồn nước, từ các sông suối đến biển cả. Trong văn hóa dân gian, Mẫu Thoải là người bảo vệ cuộc sống của người dân sống ven biển và gần các vùng sông nước, và được coi là thủy tổ của dân tộc Việt.

Sự Tích Tam Tòa Thánh Mẫu

Tương truyền trong các tài liệu dân gian, Tam Tòa Thánh Mẫu không chỉ là ba vị thần cai quản ba miền mà thực chất là ba lần hiện thân của Mẫu Liễu Hạnh, một trong những vị thần quan trọng nhất trong tín ngưỡng thờ Mẫu.

Mẫu Liễu Hạnh được cho là con gái của Ngọc Hoàng, bà đã ba lần giáng sinh xuống trần gian, mỗi lần giáng sinh là một sự hóa thân, và mỗi lần giáng sinh ấy liên kết với ba vị Thánh Mẫu: Thượng Thiên, Thượng Ngàn và Thoải Phủ. Mẫu Liễu Hạnh không chỉ là biểu tượng của sự linh thiêng mà còn là hình mẫu của sự bất khuất và kiên cường.

Theo truyền thuyết, Mẫu Liễu Hạnh đã giáng sinh vào ba thời kỳ khác nhau, mỗi lần đều mang theo sứ mệnh bảo vệ, che chở cho nhân dân và hỗ trợ cuộc sống nông nghiệp, đặc biệt là trong các công việc đồng áng và thủy lợi.

Thánh Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên

Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên là một vị Thánh Mẫu huyền bí, mang nhiều sự tranh cãi về thân phận và nguồn gốc của mình. Một số người tin rằng bà chính là Mẫu Liễu Hạnh, một nhân vật nổi tiếng với những công đức lớn lao đối với dân gian Việt Nam. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng ngôi vị Đệ Nhất Thượng Thiên trong Tam Tòa Thánh Mẫu thực chất thuộc về Mẫu Cửu Trùng Thiên.

Trong kho tàng truyền thuyết dân gian, hình ảnh bà chúa Liễu Hạnh luôn gắn liền với những câu chuyện kỳ diệu về lòng từ bi và tài năng siêu phàm. Từ việc bà ủng hộ tiền bạc xây đê ngăn lũ, giúp đỡ nhân dân xây dựng cầu cống, mở đường sá để cuộc sống được thuận lợi, đến những phép lạ mà bà thực hiện để phù hộ, giúp dân đẩy lùi giặc Tàu xâm lược. Một trong những sự tích nổi tiếng nhất chính là lần giáng trần thứ ba của bà vào thời kỳ Trịnh – Nguyễn phân tranh, khi nhân dân sống trong cảnh lầm than, đau khổ. Thấu hiểu nỗi khổ của dân chúng, bà liền hành hiệp khắp nơi, cứu giúp chúng sinh, trừng trị bạo ngược và diệt trừ cái ác.

Với những công lao và đức độ của mình, Mẫu Liễu Hạnh được dân gian kính ngưỡng và lập đền thờ tại những nơi bà đã giáng trần, nổi bật nhất là Đền Sòng ở Thanh Hóa. Chính từ những câu chuyện huyền thoại về bà, Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên đã trở thành hình tượng thánh mẫu uy nghiêm, mang lại sự bình an và bảo vệ cho mọi tín đồ.

Thánh Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn

Giống như Mẫu Thượng Thiên, thân thế của Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn cũng được bao phủ bởi nhiều truyền thuyết ly kỳ và huyền bí. Một số truyền thuyết kể rằng bà là con gái của vua Đế Thích, đầu thai làm con vua Hùng Vương. Khi mẫu hậu sinh hạ bà, vì cơn đau quá đỗi, người mẹ phải vịn vào một cành quế, từ đó bà được đặt tên là Quế Hoa Mỵ Nương, hay còn gọi là Quế Mỵ Nương.

Một truyền thuyết khác lại cho rằng bà là con của thần núi Tản Viên Sơn Tinh và công chúa Mỵ Nương, nhân vật trong câu chuyện Sơn Tinh – Thủy Tinh nổi tiếng. Theo thuyết này, bà được cha mẹ đặt tên là La Bình. Từ khi còn nhỏ, La Bình đã nổi bật với trí tuệ thông minh và tài năng xuất chúng.

Khi lớn lên, nàng không chỉ giúp cha cai quản các vùng rừng núi mà còn dạy bảo muôn dân. Cô gái trẻ ấy đã thể hiện sự kiên cường, bản lĩnh và sự hiểu biết rộng rãi trong mọi lĩnh vực, khiến các tù trưởng quanh vùng phải tôn kính và phục tùng. Khi cha mẹ bà được Ngọc Hoàng phong thánh, trở thành những vị thánh bất tử, La Bình cũng được phong làm Công Chúa Thượng Ngàn, thay cha trông coi 81 cửa rừng, các vùng núi non và hang động.

Với sự uyên bác và tài năng của mình, bà đã dạy dân chúng những kỹ thuật canh tác, trồng cây, phát rẫy, dựng nhà, săn bắn, chăn nuôi và làm ruộng bậc thang. Bà còn chỉ dẫn cách trồng lúa nếp, chế biến các món ăn ngon lành.

Cùng với đó, Mẫu Thượng Ngàn cũng là người bảo vệ và giúp đỡ dân làng đánh giặc ngoại xâm. Từ thời nhà Trần chống quân Nguyên Mông đến cuộc khởi nghĩa của Lê Lợi chống quân Minh, Mẫu Thượng Ngàn đã hiển linh phù trợ. Một trong những truyền thuyết nổi bật là hình ảnh bà hóa thân thành ngọn đuốc soi sáng đường đi cho nghĩa quân trong đêm tối. Khu rừng mà bà cai quản đã trở thành nơi cung cấp lương thực cho các nghĩa quân trong cuộc kháng chiến.

Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn không chỉ là một vị thần bảo vệ, mà còn là biểu tượng của sự sống, sự cống hiến và tinh thần kiên cường, bền bỉ trong mọi thử thách.

Thánh Mẫu Đệ Tam Thoải Cung

Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ, vị thần cai quản miền Nước, là một trong ba vị Thánh Mẫu được tôn thờ trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt. Quanh bà lưu truyền nhiều huyền tích và truyền thuyết độc đáo về nguồn gốc và cuộc đời của bà. Dưới đây là hai truyền thuyết nổi tiếng:

1, Truyền Thuyết Từ Vùng Thái Bình, Nghệ An: Một truyền thuyết cổ xưa kể lại rằng, vào thời kỳ hồng hoang, khi đất nước đang trong quá trình mở mang, vua Kinh Dương Vương đã có chuyến chu du khắp nơi. Trong hành trình đó, nhà vua đã gặp một cô gái xinh đẹp tuyệt trần, và nàng chính là con gái của Long Vương. Sau khi cưới nàng làm vợ, bà sinh ra Sùng Lãm, người sau này trở thành vua Lạc Long Quân.

Vì là con gái Long Vương, bà được giao nhiệm vụ cai quản các vùng sông, biển, ao hồ, nơi mà nước là yếu tố quan trọng nhất. Truyền thuyết này cũng cho biết thêm, vua Kinh Dương Vương và công chúa Long Vương đã gặp nhau bên bờ sông Lam (nay là sông Thanh Long) – nơi đã trở thành dấu ấn trong truyền thuyết về Mẫu Thoải.

2, Truyền Thuyết Tại Đền Dùm – Tuyên Quang: Theo một truyền thuyết khác, Mẫu Thoải là con gái của Vua Thủy Tề ở Long Cung, nơi gắn liền với thần thoại về các vị thần cai quản thủy hải. Bà kết duyên với Kính Xuyên, con của Vua Đất. Một lần, khi Kính Xuyên đi vắng, bà ở nhà khâu vá, chẳng may bị kim đâm vào tay và để máu rơi xuống tấm vải lụa trắng. Thảo Mai, một tiểu thiếp của Kính Xuyên, ghen tuông vì lòng đố kỵ, đã giấu tấm lụa máu và vu oan cho bà rằng nàng đã cắt máu thề nguyền để thông dâm với kẻ khác. Mù quáng trong sự ghen tuông, Kính Xuyên không tin lời thanh minh của bà và đã ra lệnh bắt bà đóng cũi, bỏ vào rừng cho thú dữ ăn thịt.

Tại nơi rừng núi hoang vu, bà được muôn loài yêu mến, dâng hoa quả, nước uống để tôn thờ. Một ngày nọ, bà gặp được Liễu Nghị, một thư sinh từ Thanh Miện. Nhờ vào sự thông minh và chăm chỉ học hành, Liễu Nghị đã giúp bà đưa sự tình về cung Vua Thủy Tề. Khi Vua Thủy Tề nghe tin, ngài giận dữ và sai người bắt Kính Xuyên và Thảo Mai. Sau đó, bà được rước về Thoải Phủ, nơi bà kết duyên cùng Liễu Nghị và giao cho chàng chức Quốc Tế Thủy Quan.

Truyền thuyết này cũng đã góp phần hình thành câu nói "thảo mai" trong dân gian, dùng để chỉ những người giả vờ dịu dàng nhưng thực chất lại gian giảo, bắt nguồn từ sự phản bội và mưu mô của nàng Thảo Mai trong câu chuyện.

Di tích của Tam Tòa Thánh Mẫu ở đâu?

Di Tích Thánh Mẫu Thượng Thiên

Di tích thờ Thánh Mẫu Thượng Thiên hiện diện ở nhiều nơi như Phủ Giầy (Nam Định), Bắc Lệ (Lạng Sơn), Tây Hồ (Hà Nội), Sòng Sơn (Thanh Hóa), Ngọc Trọng (Huế), và nhiều địa danh khác. Mẫu Thượng Thiên cai quản miền Trời và có sự hiện diện trong Tứ Pháp, với bốn nữ thần tạo ra mây, mưa, sấm, chớp liên quan đến nông nghiệp lúa nước. Ngày hội chính của Mẫu diễn ra vào 3/3 âm lịch hàng năm.

Là Thánh Mẫu tối cao trong đạo Mẫu, Thượng Thiên được tôn thờ với tượng màu đỏ, đặt ở vị trí trung tâm trong bộ tượng Tam Tòa Thánh Mẫu. Hình ảnh bà mang đậm sức mạnh nữ quyền, là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho dân trong những thời kỳ gian khó, vượt qua các giáo lý Nho Khổng. Di tích thờ Mẫu Thượng Thiên nổi bật ở ba đền chính: Suối Mỡ (Bắc Giang), Bắc Lệ (Lạng Sơn), và Đồng Cuông (Yên Bái), nơi gắn với tích bà đầu thai làm con gái một tù trưởng.

Di Tích Thánh Mẫu Thượng Ngàn

Di tích thờ Thánh Mẫu Thượng Ngàn có mặt ở khắp nơi, với ba nơi thờ chính là đền Suối Mỡ (Bắc Giang), đền Bắc Lệ (Lạng Sơn), và đền Đồng Cuông (Yên Bái). Việc thờ phụng Mẫu Thượng Ngàn thể hiện sự gắn bó sâu sắc của người Việt với núi rừng, không chỉ trong công việc sản xuất mà còn trong chiến tranh. Người dân tin rằng rừng thiêng có thể bảo vệ, che chở và mang lại tài sản quý giá. Mẫu Thượng Ngàn, gắn với các giá trị này, luôn là biểu tượng của sức mạnh và sự che chở trong tâm thức người Việt.

Di Tích Thánh Mẫu Thoải Phủ

Mẫu Thoải cai quản miền Nước và không giáng trần, nên di tích thờ bà hầu hết nằm ở các cửa sông, cửa biển. Lễ hội lớn nhất của Mẫu Thoải được tổ chức vào ngày 10/6 âm lịch tại Đền Mẫu Thác Hàn Sơn (Thanh Hóa). Trong Tam Tòa Thánh Mẫu, bà ngự ở vị trí bên tay phải của Mẫu Thần Chủ – Đệ Nhất, với trang phục áo trắng, tượng trưng cho sự mát lành và bảo vệ của nước.