Ngũ Vị Tôn Quan là năm vị Quan lớn cai quản năm phương trời trong hệ thống Tứ Phủ công đồng, biểu tượng cho quyền năng, công đức và trật tự thiêng liêng trong đạo Mẫu của người Việt. Mỗi vị Quan mang một sắc lệnh riêng, đại diện cho Thiên - Địa - Nhạc - Thoải - Nhân, điều hòa âm dương, che chở cho muôn dân. Việc tìm hiểu về Ngũ Vị Tôn Quan không chỉ giúp ta hiểu sâu hơn về cội nguồn tâm linh dân tộc mà còn thể hiện lòng biết ơn, tôn kính đối với các bậc Thánh linh cai quản nhân gian. Vậy Ngũ Vị Tôn Quan là ai? Ý nghĩa và vai trò trong tín ngưỡng Tứ Phủ Việt Nam sẽ được giải đáp trong bài viết này!
Giới thiệu chung về Ngũ Vị Tôn Quan
Trong tín ngưỡng thờ đạo Mẫu Tam Phủ - Tứ Phủ của người Việt, một di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại được UNESCO công nhận, Ngũ Vị Tôn Quan là năm vị Thánh Quan có quyền năng, địa vị cao quý và vai trò đặc biệt trong hệ thống các bậc Thánh linh. Các Ngài được coi là con trai của Đức Vua Cha Bát Hải Động Đình, được giao cai quản năm phương trời đất, bao gồm Thượng Thiên, Thượng Ngàn, Thoải Phủ, Khâm Sai và Tuần Tranh. Họ tượng trưng cho sự vận hành hài hòa của vũ trụ, của trời - đất - nước - rừng và nhân gian.
Ngũ Vị Tôn Quan không chỉ là những bậc Thánh bảo hộ cho quốc thái dân an mà còn là biểu tượng của uy quyền, công lý, trung nghĩa và lòng nhân từ. Trong dân gian, người ta tôn xưng các Ngài là Hội Đồng Quan Lớn, luôn được thờ phụng trang nghiêm tại các đền, phủ trên khắp cả nước. Dù mỗi vị cai quản một phương khác nhau, nhưng tất cả đều cùng chung một sứ mệnh thiêng liêng: bảo vệ nhân sinh, cứu khổ độ thế, trừ tà diệt ác, mang lại bình an và phúc lộc cho muôn dân.
Theo quan niệm dân gian, năm vị Quan bao gồm:
Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên - Cai quản cõi trời, thay quyền Vua Cha hành xử công minh.
Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn - Trấn giữ núi rừng, che chở dân làm nghề nông lâm.
Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ - Cai quản sông nước, điều hòa mưa gió, ban cho mùa màng bội thu.
Quan Lớn Đệ Tứ Khâm Sai - Sứ giả đi tuần khắp bốn phương, giữ gìn an ninh nhân gian.
Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh - Trấn yểm tà khí, hộ mệnh và trừ tai họa cho người dân vùng sông biển.
Hình tượng Ngũ Vị Tôn Quan được người Việt xem là năm trụ cột tâm linh, thể hiện trật tự thiêng liêng giữa trời và đất, giữa đạo và đời. Tín ngưỡng này không chỉ mang ý nghĩa tôn giáo mà còn phản ánh tinh thần hướng thiện, tri ân và cầu mong hòa bình, thịnh vượng của dân tộc Việt qua bao thế hệ.
Truyền thuyết về Ngũ Vị Tôn Quan
Theo truyền thuyết dân gian Việt Nam, Ngũ Vị Tôn Quan là năm người con trai của Đức Vua Cha Bát Hải Động Đình - vị Thần Thủy cai quản Long Cung trong đạo Mẫu. Khi đất nước thời Hùng Vương lâm vào cảnh giặc giã, dân chúng lầm than, Đức Vua Cha đã sai năm người con trai giáng trần, giúp vua Hùng dẹp giặc, lập lại thái bình, mang lại cuộc sống ấm no cho nhân dân. Sau khi hoàn thành sứ mệnh, các Ngài hóa thân trở về trời, được phong thần và thờ phụng tại các đền, phủ linh thiêng khắp cả nước. Dân gian tin rằng dù đã quy vị, Ngũ Vị Quan Lớn vẫn thường giáng thế cứu dân, hộ quốc, giúp người thiện tâm thoát khỏi tai ương, bệnh tật, và mang đến phúc lành cho muôn dân.
Trải qua hàng nghìn năm, truyền thuyết về Ngũ Vị Tôn Quan đã trở thành một phần thiêng liêng trong tín ngưỡng Tứ Phủ, thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” và tinh thần tôn vinh những bậc Thánh anh hùng. Ở mỗi miền đất nước, người dân lại lưu truyền thêm nhiều câu chuyện linh ứng về các Ngài và khi thì giúp người hành đạo qua sông an toàn, khi thì hiển linh cứu dân khỏi lũ lụt, hạn hán, hay dẫn lối cho người đi lạc nơi rừng sâu, biển cả.
Đặc biệt, vào các dịp đại lễ mở phủ, lễ tạ, người dân thường dâng hương tưởng niệm công đức Ngũ Vị Quan Lớn, cầu xin sức khỏe, bình an, công danh, tài lộc và thuận hòa trong gia đạo. Chính niềm tin sâu sắc ấy đã khiến hình tượng Ngũ Vị Tôn Quan trở thành biểu tượng của sức mạnh, sự bảo hộ và lòng trung nghĩa trong đời sống tâm linh người Việt.
Ngũ Vị Tôn Quan và vai trò trong tín ngưỡng Tứ Phủ
Trong đạo Mẫu Tứ Phủ, Ngũ Vị Tôn Quan giữ vai trò quan trọng bậc nhất trong Hội Đồng Thánh. Các Ngài không chỉ đại diện cho năm phương, năm hành của trời đất mà còn là những vị Quan linh thiêng trực tiếp hộ trì, giúp dân độ thế. Mỗi vị mang một sứ mệnh riêng, thể hiện quyền năng của thần linh trong việc gìn giữ sự cân bằng giữa thiên – địa – nhân.
Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên
Tên đầy đủ: Đệ Nhất Thượng Thiên Hoàng Thái Tử Vương Quan
Vai trò: Cai quản Thượng Thiên và cõi trời, thay quyền Đức Vua Cha Bát Hải Động Đình điều hành Tam giới, xét công luận tội, ban phúc cho người hiền lành và trừng phạt kẻ gian tà.
Đặc điểm: Quan Lớn Đệ Nhất là vị Quan tối thượng trong Ngũ Vị, hiếm khi giáng đồng, chỉ ngự khi có việc trọng đại như mở phủ, hầu đại lễ. Khi ngự đồng, Ngài mặc áo đỏ, đội mũ cánh chuồn, tay cầm hốt lệnh, thể hiện uy nghi và quyền lực của cõi trời.
Đền thờ chính: Đền Đồng Bằng (Thái Bình) - nơi linh khí trời đất hội tụ, được xem là đại bản doanh của Đức Vua Cha và Quan Đệ Nhất.
Ngài tượng trưng cho sự sáng suốt, công minh và chính đạo, là biểu tượng của trật tự thiên giới trong đạo Mẫu Việt.
Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn
Tên đầy đủ: Nhạc Thần Đại Vương – Đệ Nhị Thượng Ngàn Giám Sát Đại Vương
Vai trò: Cai quản rừng núi, giám sát Sơn Lâm, bảo hộ thợ săn, nông dân và người sống bằng nghề rừng. Ngài còn là vị Quan bảo trợ cho sức khỏe, tài lộc và con đường công danh.
Đặc điểm: Quan Đệ Nhị nổi tiếng là bậc văn võ song toàn, từng nhiều lần giáng trần để giúp dân trừ tà, diệt quái. Trong các buổi hầu đồng, Ngài mặc áo xanh lá – biểu trưng cho núi rừng, tay cầm gươm lệnh, bước đi mạnh mẽ, oai nghiêm.
Đền thờ chính: Đền Quan Giám (Lạng Sơn) và Đền Phố Cát (Thanh Hóa).
Ngày tiệc chính: 10/11 âm lịch – ngày giáng sinh của Ngài.
Ngài biểu trưng cho sức mạnh tự nhiên, lòng nhân hậu và tinh thần bảo hộ muôn dân.
Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ
Tên đầy đủ: Đệ Tam Thủy Tào Điện Sử - Đệ Tam Thủy Thần Nhạc Đại Vương
Vai trò: Cai quản Thoải Phủ - cõi nước, nơi điều hòa mưa gió, bảo hộ ngư dân và ban cho mùa màng tốt tươi. Ngài là vị Quan được người dân miền sông nước đặc biệt tôn kính.
Truyền tích: Quan Đệ Tam gắn với truyền thuyết ba tướng họ Phạm thời Hùng Vương, đã giúp Vua Hùng dẹp giặc, mang lại thái bình. Sau khi hóa thần, Ngài được phong Thủy Tào Đại Vương.
Đền thờ chính: Đền Lảnh Giang (Hà Nam) là một trong những ngôi đền cổ linh thiêng bậc nhất đồng bằng Bắc Bộ.
Đặc điểm: Khi ngự đồng, Quan Đệ Tam mặc áo trắng, tay cầm quạt, múa uyển chuyển như sóng nước – biểu trưng cho sự mềm mại nhưng đầy uy lực của Thủy phủ.
Ngài đại diện cho nguồn sống, sự trù phú và lòng nhân từ và luôn đem lại mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
Quan Lớn Đệ Tứ Khâm Sai
Vai trò: Là vị Quan được Đức Vua Cha phong làm Khâm Sai Đại Thần, có quyền đi tuần khắp bốn phương trời đất, cai quản ngũ nhạc, điều binh khiển tướng, trừ tà hộ pháp, giữ yên nhân gian.
Đặc điểm: Quan Đệ Tứ là vị Quan nhanh nhẹn, quả cảm, cương trực và công minh. Khi hầu đồng, Ngài mặc áo vàng hoặc áo tía, tay cầm kiếm lệnh, thể hiện uy quyền và tinh thần hộ quốc an dân.
Đền thờ chính: Đền Đông Cuông (Yên Bái) – nơi linh khí núi rừng hội tụ, được xem là vùng thánh địa của Quan Đệ Tứ.
Ngài biểu trưng cho sự công bằng, lòng quả cảm và tinh thần trách nhiệm, là người bảo vệ cho những ai hành thiện, hành đạo đúng chính pháp.
Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh
Vai trò: Cai quản vùng sông Tranh (Hải Dương), trấn yểm tà khí, bảo hộ ngư dân, cứu giúp người đi biển, trừ yêu quái và hóa giải tai ương cho nhân gian.
Đặc điểm: Quan Đệ Ngũ có tính cách cương trực, mạnh mẽ nhưng gần gũi với dân. Khi ngự đồng, Ngài mặc áo xanh lam, tượng trưng cho nước, tay cầm kiếm lệnh, múa uyển chuyển mà uy nghi.
Đền thờ chính: Đền Quan Đệ Ngũ Tuần Tranh (Hải Dương) – nơi nổi tiếng linh thiêng, thu hút hàng vạn du khách hành hương mỗi năm.
Ngài được xem là vị Quan “vì dân, vì nước”, luôn hiển linh cứu người gặp nạn, ban bình an, tài lộc và thuận lợi đường sông nước.
Tín ngưỡng thờ Ngũ Vị Tôn Quan không chỉ phản ánh niềm tin tâm linh sâu sắc của người Việt mà còn thể hiện triết lý nhân sinh: con người phải biết sống thiện, thuận tự nhiên, tôn trọng luật trời, giữ lòng chính trực và biết ơn bề trên. Nhờ vậy, đạo Mẫu không chỉ là tôn giáo dân gian mà còn là một di sản tinh thần, biểu tượng cho bản sắc văn hóa Việt Nam.
Ý nghĩa tâm linh của việc thờ Ngũ Vị Tôn Quan
Thờ Ngũ Vị Tôn Quan là một trong những nét đặc trưng thiêng liêng trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, thể hiện lòng tôn kính đối với các bậc Thánh Quan cai quản bốn phủ: Thiên, Địa, Thoải và Thượng Ngàn. Mỗi vị Quan mang trong mình một quyền năng siêu nhiên, tượng trưng cho sự vận hành của vũ trụ, cho sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên với trời, đất, sông nước và rừng núi. Chính vì vậy, ý nghĩa thờ Ngũ Vị Tôn Quan không chỉ nằm ở tín ngưỡng mà còn phản ánh triết lý sống, đạo đức và nhân sinh quan sâu sắc của người Việt.
Trong tâm linh dân gian, Ngũ Vị Tôn Quan được xem là những “quan lớn nhà Trời” – người thay mặt Thánh Mẫu điều hành muôn sự ở nhân gian, chứng giám lòng thành và ban phúc lành cho người biết hành thiện, tu tâm. Việc thờ phụng Ngũ Vị Tôn Quan còn mang ý nghĩa cầu cho quốc thái dân an, mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa và cuộc sống bình an, sung túc. Những ai hữu duyên với các Ngài, khi thành tâm lễ bái thường cảm nhận rõ sự linh ứng – công việc hanh thông, sức khỏe dồi dào, tâm an và vận mệnh sáng hơn.
Hơn cả nghi thức tâm linh, thờ cúng Ngũ Vị Tôn Quan còn là cách gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam. Mỗi nghi lễ, mỗi lời khấn nguyện đều nhắc nhở con người về gốc rễ truyền thống, về đạo lý sống hướng thiện và lòng biết ơn đối với bề trên. Đó là sợi dây kết nối thiêng liêng giữa con người với Thánh Thần, giữa hiện tại với quá khứ, giúp đạo Mẫu Việt Nam tiếp tục lan tỏa và trường tồn qua bao thế hệ.
Cách thờ cúng Ngũ Vị Tôn Ông đúng chuẩn
Việc thờ cúng Ngũ Vị Tôn Ông là một nghi lễ quan trọng trong đạo Mẫu, thể hiện lòng tôn kính và biết ơn đối với năm vị Quan cai quản bốn phủ. Để việc thờ phụng được linh ứng, trang nghiêm và giữ trọn đạo tâm, người hành lễ cần tuân thủ những nguyên tắc cơ bản về không gian, lễ vật, thời gian và tâm niệm khi khấn lễ.
Bàn thờ Ngũ Vị Tôn Quan nên được đặt ở nơi cao ráo, trang trọng, sạch sẽ và thoáng khí. Gia chủ cần tránh bố trí bàn thờ gần khu vực ô uế như bếp, nhà tắm hay phòng ngủ, để giữ sự thanh tịnh và tôn nghiêm. Phía trước bàn thờ nên có không gian đủ rộng để hành lễ, bày biện lễ vật và thắp hương.
Lễ vật dâng cúng thường gồm hoa tươi như sen, hồng, cúc, huệ - tượng trưng cho sự thanh cao và lòng thành kính. Ngoài ra, không thể thiếu trầu cau, bánh oản, xôi gà, nước sạch và hương nến. Khi dâng lễ, mọi thứ cần được sắp xếp gọn gàng, cân đối, thể hiện sự chu đáo và tấm lòng thành tâm của gia chủ.
Giờ lễ thường được tiến hành vào buổi sáng sớm hoặc chiều tối – hai thời điểm giao hòa âm dương, thích hợp cho việc thỉnh lễ. Đặc biệt, trong các ngày tiệc lớn của từng vị Quan – như ngày tiệc Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên, Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn, hay Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ – gia chủ nên chuẩn bị lễ chu đáo hơn để tỏ lòng thành kính.
Điều quan trọng nhất trong tâm niệm khi khấn lễ là giữ lòng thành, tâm sáng, hướng thiện. Khi dâng hương, nên cầu xin bình an, sức khỏe, trí tuệ và may mắn cho bản thân và gia đạo, thay vì tham cầu tài lộc quá mức. Bởi theo quan niệm dân gian, chỉ khi lòng người trong sáng, chân thành, thì mới được các Ngài chứng giám và ban phúc lành.
Nghệ thuật chế tác Tượng Ngũ Vị Tôn Ông
Tượng Ngũ Vị Tôn Quan là biểu tượng linh thiêng, được xem là nơi ngự của các Ngài trong không gian thờ tự. Việc chế tác tượng không chỉ là công việc thủ công mà còn là một nghệ thuật mang tính tâm linh sâu sắc, đòi hỏi sự tỉ mỉ, tinh tế và lòng thành của người thợ.
Chất liệu dùng để tạo tượng thường là các loại gỗ quý tự nhiên, trong đó gỗ mít sơn son thếp vàng và gỗ đắp đất (tượng thổ) sơn son thếp vàng là hai chất liệu phổ biến nhất. Gỗ mít có ưu điểm nhẹ, bền, dễ tạo hình và mang sắc vàng tự nhiên tượng trưng cho phúc khí.
Quy trình chế tác trải qua nhiều công đoạn khắt khe: từ chọn gỗ, phác thảo hình dáng, chạm khắc thần thái từng vị Quan đến công đoạn sơn son thếp vàng. Mỗi pho tượng đều được các nghệ nhân thể hiện rõ nét y phục, phẩm vị và phong thái riêng của từng vị Quan - người uy nghiêm, người từ bi, người mạnh mẽ, oai phong. Sau khi hoàn thiện, tượng được thếp vàng và đánh bóng, biểu trưng cho ánh sáng thiêng liêng, sự tôn quý và trường tồn cùng thời gian.
Ngũ Vị Tôn Quan là biểu tượng của công lý, lòng trung liệt và sức mạnh bảo hộ trong tín ngưỡng Tứ Phủ Việt Nam. Thờ cúng Ngũ Vị không chỉ là gìn giữ giá trị văn hóa tâm linh lâu đời mà còn là cách để con người hướng thiện, sống nhân ái, cầu bình an và phúc lộc.
Nếu quý khách đang muốn lập điện thờ tứ phủ và tìm một đơn vị thiết kế thi công điện thờ Tứ Phủ uy tín, chuẩn phong thủy, đậm chất tâm linh Việt, hãy đến với Đồ Thờ Phú Cường. Chúng tôi chuyên cung cấp trọn gói nội thất điện thờ, từ tượng thờ, bàn thờ, hoành phi câu đối, long ngai, khám thờ... sơn son thếp vàng cao cấp, đảm bảo đồng bộ trang nghiêm chuẩn phong thủy.
Những thông tin mà Đồ Thờ Phú Cường chia sẻ chỉ mang tính chất tham khảo, giúp quý khách hiểu thêm về phong tục, nghi lễ truyền thống. Chúng tôi không bán sách văn khấn, không cung cấp lễ vật hay dịch vụ đi lễ. Phú Cường chỉ chuyên sản xuất và cung cấp đồ thờ, tượng Phật sơn son thếp vàng chất lượng cao - đúng chuẩn truyền thống của làng nghề Sơn Đồng.
Đặt Hàng Ngay - Tư Vấn Tận Tâm
Hotline: 0976 127 006
Website: dothosondong.com.vn
Cơ sở: Đồ Thờ Phú Cường – Sơn Đồng, Hoài Đức, Hà Nội
>>> Tham khảo thêm các bài viết liên quan:
Cô cả thượng thiên là ai? Giải mã thân thế và vai trò trong tín ngưỡng Tứ Phủ
Ngũ Vị Tôn Quan là ai? Ý nghĩa và vai trò trong tín ngưỡng Tứ Phủ Việt Nam
