Sự tích Quan Hoàng Bơ trong tín ngưỡng thờ Mẫu

Trong kho tàng tín ngưỡng dân gian Việt Nam, Tứ Phủ Thánh Hoàng là những vị thần linh thiêng được tôn thờ khắp mọi miền đất nước. Trong đó, Quan Hoàng Bơ - vị đứng hàng thứ ba trong Tứ Phủ, là nhân vật mang nhiều màu sắc huyền thoại gắn liền với thủy giới và lòng từ bi cứu độ chúng sinh. Truyền thuyết về ông, cùng những ngôi đền thờ linh thiêng trải dài từ Thanh Hóa, Nghệ An đến Thái Bình, vẫn luôn là điểm tựa tinh thần cho hàng triệu người con đất Việt hướng về cội nguồn văn hóa tâm linh dân tộc.

1. Ông Hoàng Bơ là ai?

Quan Hoàng Bơ là một trong mười vị thánh quan trong Tứ Phủ Thánh Hoàng - hệ thống thờ phụng trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Ngài trụ tại Thoải Cung (cung nước), dưới sự cai quản của Mẫu Thoải và giữ nhiệm vụ giám sát hoạt động tại Đền Vàng Thủy Phủ.

Theo truyền thuyết, Ông Hoàng Bơ là con trai của Long Vương Bát Hải Động Đình, mang trong mình huyết thống linh thiêng của thủy tộc. Với hình ảnh quen thuộc trong tâm linh dân gian, lúc ngự trên lưng cá chép vàng, khi ngồi thuyền rồng, ông vừa có phong thái uy nghiêm của thần linh, vừa có vẻ phóng khoáng của bậc tao nhân mặc khách.

2. Sự tích về Ông Hoàng Bơ Thoải

Truyền thuyết về nguồn gốc Ông Hoàng Bơ

Có nhiều truyền thuyết khác nhau kể về thân thế và hành trạng của Ông Hoàng Bơ. Một trong những truyền thuyết phổ biến là ông là em ruột của Quan Lớn Đệ Tam. Theo đó, ông thường xuyên du ngoạn cùng với bạn tiên khắp nơi. Khi chứng kiến dân tình chịu nhiều cảnh cực khổ, ông đã nhận lệnh vua cha để giáng trần, làm khâm sai nhằm cứu giúp nhân dân.

Dị bản về người hoàng tử nhà Nam Tống

Một phiên bản khác của câu chuyện kể rằng Ông Hoàng Bơ thực ra là hoàng tử nhà Nam Tống, có tên thật là Tống Khắc Bính. Sau khi triều đình Nam Tống sụp đổ, ông ra khơi và sau đó hóa thân tại cửa Cờn. Nơi đây sau đó đã được xây dựng thành Đền Cờn, một địa điểm linh thiêng gắn liền với sự tích ông.

Truyền thuyết tại Thái Bình

Tại vùng Thái Bình, Ông Hoàng Bơ được gọi bằng danh hiệu Minh Đức Đại Vương. Tương truyền, ông sinh ra từ một giấc mơ của Thái Bà. Ông hóa thân thành Hoàng tử Long Cung, giáng thế để cứu dân, trị thủy, dạy nghề biển và buôn bán. Qua đó, ông còn có công bảo vệ người dân trước thiên tai và khó khăn mưu sinh.

Những truyền thuyết về Ông Hoàng Bơ không chỉ giúp hình thành tín ngưỡng dân gian đặc sắc mà còn thể hiện tinh thần tri ân các vị thần linh đã bảo hộ dân tộc qua nhiều biến cố lịch sử. Qua các câu chuyện, người dân tưởng nhớ công ơn của Ông Hoàng Bơ như một biểu tượng của sức mạnh, lòng nhân từ và sự che chở cho cộng đồng.

3. Vai trò và ý nghĩa của Ông Hoàng Bơ trong tín ngưỡng dân gian

Trong hệ thống tín ngưỡng Tứ Phủ, Quan Hoàng Bơ giữ vai trò quan trọng:

• Bảo trợ cho những người làm nghề sông nước, buôn bán ven biển, và ngư dân.

• Ban phát tài lộc, hỗ trợ thi cử, công danh sự nghiệp, giúp đỡ người dân làm ăn thuận lợi, đời sống an lành.

• Đại diện cho mối liên kết giữa con người - thiên nhiên - thần linh, là nhịp cầu nối giữa trần gian và cõi tâm linh.

• Được xem là vị Phúc Thần tổ chức Hội Phúc Duyên, ban phát phước lành, hỗ trợ người có tâm trong các lĩnh vực học hành, kinh doanh.

Sự linh thiêng và gần gũi của ông khiến tín đồ trên cả nước thành kính và sùng bái ngài như một vị thánh hộ mệnh.

4. Ngày tiệc và cách thờ cúng Ông Hoàng Bơ

Ngày tiệc chính của Quan Hoàng Bơ được tổ chức vào ngày 26 tháng 6 âm lịch hàng năm. Đây là một dịp lễ quan trọng trong hệ thống tín ngưỡng Tứ Phủ, là thời điểm các con nhang đệ tử và khách hành hương dâng lễ tạ ơn, cầu xin tài lộc, bình an, công danh sự nghiệp và gia đạo hanh thông.

Lễ vật dâng lên Quan Hoàng Bơ thường được chuẩn bị chu đáo, mang tính biểu tượng và thể hiện lòng thành tâm. Trong đó, không thể thiếu các món cơ bản như: oản lễ, hoa tươi, trầu cau, bánh kẹo, rượu trắng. Đặc biệt, màu sắc chủ đạo trong lễ vật là màu trắng, bởi màu trắng tượng trưng cho sự thanh khiết, tinh tế, và là màu trang phục đặc trưng của ông khi ngự đồng. Ngoài ra, người đi lễ thường chuẩn bị sớ lễ ghi rõ họ tên, địa chỉ, ước nguyện để dâng lên ông, thể hiện sự tôn kính và mong được chứng tâm.

Trong các nghi lễ hầu đồng, khi giá Ông Hoàng Bơ giáng ngự, người hầu đồng sẽ mặc trang phục đặc trưng là áo dài trắng thêu hình rồng, đai vàng, khăn xếp trắng. Bộ trang phục này không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn thể hiện phong thái thư sinh, đạo mạo và đặc trưng của một vị thần thuộc Thoải Phủ - cai quản nước non sông biển.

5. Các đền thờ nổi tiếng thờ Ông Hoàng Bơ

Quan Hoàng Bơ được thờ phụng tại nhiều ngôi đền linh thiêng trên khắp Việt Nam. Tuy nhiên, có một số địa điểm gắn bó mật thiết với truyền thuyết và hành trạng của ông, trở thành những điểm hành hương quan trọng.

Đền Cờn (Nghệ An) là một trong những nơi gắn liền với truyền thuyết về Ông Hoàng Bơ Bắc Quốc và Quan Hoàng Chín Cờn Môn. Theo dân gian, sau khi nhà Nam Tống sụp đổ, hoàng tử Tống Khắc Bính đã đi thuyền ra biển, hóa thân tại cửa biển Cờn và được dân làng lập đền thờ. Về sau, nơi này trở thành nơi thờ Quan Hoàng Chín, nhưng vẫn mang đậm dấu tích linh thiêng của Hoàng Bơ Thoải.

Đền Phong Mục (Thanh Hóa) là một quần thể đền nhỏ nhưng rất linh thiêng. Đền có ba gian chính: gian ngoài thờ Tứ Phủ Thánh Hoàng, gian giữa thờ Quan Hoàng Bơ và Quan Lớn Đệ Tam, còn gian trong cùng thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế cùng Quan Nam Tào và Bắc Đẩu. Không gian đền nằm gần sông, phong cảnh hữu tình, là nơi tín đồ tìm đến để cầu phúc, cầu lộc và hóa giải tai ương.

Đền Hưng Long (Thái Bình), hay còn gọi là Hưng Long Linh Từ, là nơi gắn liền với hình tượng Minh Đức Đại Vương - được xem là hóa thân của Ông Hoàng Bơ. Theo truyền thuyết, ông sinh ra tại vùng này, có công trị thủy, cứu dân lành, dạy dân đánh cá và buôn bán. Đền được trùng tu, mở rộng và trở thành điểm đến linh thiêng cho những ai tin tưởng vào sự bảo trợ của ngài.

6. Hầu đồng Quan Hoàng Bơ - Nghệ thuật và tâm linh

Giá hầu Quan Hoàng Bơ là một trong những giá hầu đặc biệt trong hệ thống hầu đồng Tứ Phủ. Khi ngự đồng, hình ảnh ông được tái hiện thông qua các điệu múa uyển chuyển, trang phục thanh lịch và những bài văn chầu sâu sắc, ca ngợi công đức và hành trạng của ông.

Người hầu đồng thường mặc áo trắng, khăn trắng, toát lên vẻ thanh tao, trang nghiêm. Khi giáng ngự, ông có thể xuất hiện với nhiều hình ảnh như: cưỡi cá chép, cầm mái chèo, tay cầm quạt giấy hoặc đôi hèo hoa, thể hiện rõ phong cách của một vị thần gắn với sông nước. Những hành động này không chỉ mang tính biểu tượng mà còn thể hiện chất "thoải linh" – linh khí của nước, của thủy tộc mà ông đại diện.

Trong buổi hầu, các bài văn chầu Quan Hoàng Bơ thường được thể hiện bằng những làn điệu chầu văn đặc sắc, trầm bổng, nội dung ca ngợi sự tài trí, lòng nhân hậu, và những đóng góp của ông trong việc cứu dân, độ thế, dạy dân làm ăn sinh sống. Những nghi lễ này không chỉ mang tính tâm linh mà còn là một di sản văn hóa phi vật thể quý giá, kết nối thế giới thực tại với thế giới thần linh thông qua âm nhạc, múa, trang phục và tín ngưỡng.

7. Vì sao nên thờ Ông Hoàng Bơ?

Thờ cúng Ông Hoàng Bơ không chỉ xuất phát từ lòng tin vào thần linh mà còn thể hiện truyền thống tôn vinh những vị thần hộ mệnh trong đời sống tâm linh người Việt. Ngài là biểu tượng của tình thương, sự cứu độ và lòng vị tha, luôn thấu cảm với những khó khăn mà con người gặp phải trong cuộc sống.

Ông là vị thần bảo hộ cho người làm nghề biển, buôn bán, học hành, thi cử và cả những ai cầu mong sự hanh thông trong công việc, bình an trong gia đạo. Tín đồ tin rằng, chỉ cần thành tâm, sống thiện lành và kính trọng ngài, thì sẽ luôn được ông che chở, dẫn dắt qua những khó khăn, thử thách trong cuộc đời.

Dù bạn là ai, thương nhân, học sinh, người lao động hay làm nghề tự do, nếu tin tưởng và dâng lễ với lòng thành kính, bạn sẽ cảm nhận được sự an yên, may mắn và phước lành đến từ Quan Hoàng Bơ - vị thánh nhân hậu của Thoải Cung.

Với hình ảnh hoàng tử cưỡi cá chép vàng, dạo chơi trên sóng nước hay ngự thuyền thưởng nguyệt cùng các bạn tiên, Quan Hoàng Bơ hiện lên như một biểu tượng vừa thần thánh, vừa gần gũi.

Đặt Hàng Ngay - Tư Vấn Tận Tâm

Hotline: 0976 127 006
Website: dothosondong.com.vn
Cơ sở: Đồ Thờ Phú Cường – Sơn Đồng, Hoài Đức, Hà Nội

>>> Tham khảo thêm các bài viết liên quan đến thờ đạo mẫu:

Sự tích ông Hoàng Mười trong đạo mẫu!

Kinh nghiệm đi lễ đền chợ củi thờ Quan Hoàng Mười!