Tín ngưỡng thờ đạo Mẫu là một nét đẹp lâu đời trong văn hóa tâm linh Việt Nam, phản ánh niềm tin vào các đấng thiêng liêng bảo hộ con người. Trong hệ thống Tứ Phủ Thánh Mẫu gồm Thiên phủ, Nhạc phủ, Thoải phủ và Địa phủ - các vị Thánh Cô giữ vai trò trung gian giữa người trần và Thánh Mẫu, đem lời cầu khẩn của dân gian dâng lên đấng tối linh. Trong số đó, Cô Bơ Thoải là một trong những Thánh Cô được tôn kính nhất biểu tượng cho lòng nhân từ, trong sáng và phép màu nơi thủy phủ. Từ truyền thuyết đến tín ngưỡng, hình tượng Cô Bơ trở thành niềm tin thiêng liêng gắn liền với văn hóa tâm linh Việt.
Cô Bơ Thoải là ai? Nguồn gốc và ý nghĩa tên gọi
Tên gọi “Cô Bơ Thoải” mang nhiều tầng ý nghĩa:
“Cô” chỉ hàng Thánh Cô trong Tứ Phủ.
“Bơ” nghĩa là “Ba” vị cô thứ ba trong hệ thống.
“Thoải” chỉ Thoải phủ cõi nước, nơi Mẫu Đệ Tam và các vị Thánh cai quản.
Cô Bơ Thoải được biết đến là con gái Vua Thủy Tề, giáng sinh xuống trần để giúp đời. Người là Thánh Cô thứ ba trong hệ thống Tứ Phủ, tượng trưng cho sự tinh khiết, nhân hậu và lòng cứu giúp chúng sinh. Hình tượng Cô Bơ thường được khắc họa với tà áo trắng tinh khôi, gương mặt hiền từ, đôi tay chèo đò độ sinh, mang ý nghĩa thanh sạch, cứu rỗi và bình an. Trong tâm thức người Việt, Cô là vị Thánh hiền lành, luôn dõi theo và giúp đỡ những người đi đường thủy được thuận buồm xuôi gió.
Sự tích Cô Bơ Thoải - Từ truyền thuyết dân gian
Truyền thuyết giúp vua Lê Lợi
Theo dân gian kể lại, vào thời kháng chiến chống quân Minh, vua Lê Lợi từng bị giặc truy đuổi đến vùng Thác Hàn (Hà Trung, Thanh Hóa). Khi ấy, ngài gặp một cô gái trẻ đang tỉa ngô và chính là Cô Bơ. Cô đã nhanh trí giấu nhà vua bằng cách cải trang cho ông thành người nông dân và nói dối quân giặc để cứu thoát.
Không chỉ vậy, cô còn chèo đò chở quân lương qua sông, góp phần giúp nghĩa quân Lam Sơn giành chiến thắng. Khi đất nước yên bình, vua Lê Lợi muốn đón cô về triều phong thưởng, nhưng Cô đã hóa và nhân dân gian tin rằng Cô trở về Thủy phủ, hoàn thành sứ mệnh được giao. Từ đó, dân chúng lập đền thờ cô tại Hàn Sơn (Hà Trung, Thanh Hóa), gọi người là Cô Bơ Bông hay Cô Bơ Thác Hàn, ghi nhớ công đức cứu nước và lòng nhân hậu.
Truyền thuyết con gái Vua Thủy Tề
Một tích khác kể rằng Cô Bơ là con gái Vua Thủy Tề, được phái giáng trần giúp dân trừ tai, cứu nạn. Sau khi hoàn thành sứ mệnh, Cô trở về Thủy cung và hiển linh ở ngã ba sông Thác Hàn để độ trì cho người đi sông nước. Cô thường hiện trong giấc mộng của những người gặp nạn, chỉ đường hoặc ban thuốc tiên chữa bệnh. Vì thế, dân gian tôn kính gọi Cô là Thoải Cung Công Chúa, người đem lại mưa thuận gió hòa và bình an cho muôn dân.
Vai trò của Cô Bơ Thoải trong tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam
Trong hệ thống Tứ Phủ, Cô Bơ Thoải đứng thứ ba trong hàng Thánh Cô, dưới quyền Mẫu Đệ Tam Thoải Cung - vị Mẫu cai quản cõi nước. Cô được xem là cánh tay phải của Mẫu Thoải, thay Mẫu hành đạo ở chốn trần gian, cứu giúp người hoạn nạn, cầu duyên, cầu bình an. Hàng năm, các đền phủ thường tổ chức tiệc Cô Bơ vào ngày 12 tháng 6 âm lịch, thu hút đông đảo khách hành hương. Người dân tin rằng đi lễ Cô trong ngày này sẽ được ban phúc lành, may mắn và thuận lợi trong cuộc sống.
Đặc biệt, ở những vùng ven sông nước như Thanh Hóa, Nam Định, Hải Dương…, tín ngưỡng thờ Cô Bơ Thoải đã trở thành một nét sinh hoạt văn hóa tâm linh sâu sắc, phản ánh niềm tin của người dân vào sức mạnh thiêng liêng từ cõi Thoải.
Một số tượng mẫu cô Bơ tại Đồ Thờ Phú Cường
Nghi lễ hầu đồng và văn khấn Cô Bơ Thoải
Trong nghi thức hầu đồng, khi Cô Bơ giáng ngự, đồng thường mặc áo trắng, đầu đội khăn trắng, tay cầm mái chèo hoặc đóa sen, biểu trưng cho sự tinh khiết và lòng nhân ái. Lời hát văn Cô Bơ thường mở đầu bằng điệu chèo đò, nhịp nhàng khoan thai. Hát văn và điệu múa Cô Bơ thể hiện sự linh thiêng, thanh khiết, gắn liền với hình ảnh sông nước.
Khi văn khấn Cô Bơ Thoải, người dân thường cầu:
Bình an, sức khỏe cho gia đạo.
Mọi chuyến đi sông nước được thuận buồm xuôi gió.
Tình duyên hanh thông, tài lộc dồi dào.
Nghi lễ hầu Cô không chỉ là biểu hiện của đức tin mà còn là sự giao hòa giữa con người và thế giới tâm linh, giúp người dự cảm nhận được lòng nhân từ và ánh sáng của Cô.
Đền phủ thờ Cô Bơ Thoải nổi tiếng ở Việt Nam
Đền Cô Bơ Hàn Sơn (Hà Trung, Thanh Hóa)
Đây là nơi thờ chính và linh thiêng nhất của Cô Bơ Thoải. Tọa lạc bên dòng sông Đò Lèn, ngôi đền cổ kính là điểm hành hương nổi tiếng khắp cả nước. Hàng năm, lễ hội Cô Bơ thu hút hàng nghìn tín đồ đến chiêm bái, cầu phúc.
Các đền thờ khác
Ngoài Thanh Hóa, nhiều địa phương như Bắc Ninh, Hải Dương, Nam Định, Ninh Bình… cũng lập đền thờ Cô Bơ, phản ánh sự lan tỏa mạnh mẽ của tín ngưỡng này. Mỗi nơi lại mang sắc thái riêng, nhưng đều chung tinh thần “Cô Bơ cứu khổ độ sinh”, là điểm tựa tâm linh cho người dân.
Giá trị văn hóa - Tâm linh của tín ngưỡng thờ Cô Bơ Thoải
Tín ngưỡng thờ Cô Bơ Thoải không chỉ thể hiện lòng tôn kính với vị Thánh Cô linh ứng, mà còn chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc - tôn vinh cái thiện, lòng bao dung và sự cứu giúp con người. Trong đời sống đương đại, hình tượng Cô Bơ vẫn hiện diện qua hát văn, phim ảnh, du lịch tâm linh, trở thành cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa đức tin và nhân sinh quan.
Lưu ý khi đi lễ và hầu Cô Bơ Thoải
Lễ vật: hoa sen trắng, trầu cau, nước trong, hương, vàng mã, áo Cô Bơ màu trắng.
Khi hành lễ: giữ lòng thành, tránh ồn ào, không đặt nặng cầu tài lộc.
Không nên: khấn xin quá mức, tự ý hầu khi chưa có phép Cô.
Nên: hành thiện, sống trong sáng, hướng thiện để được Cô độ trì.
Từ truyền thuyết giúp vua Lê Lợi đến hình tượng linh thiêng trong đạo Mẫu, Sự tích Cô Bơ Thoải là minh chứng cho niềm tin sâu sắc của người Việt vào những giá trị thiện lành và lòng nhân ái. Việc thờ Cô không chỉ là biểu hiện của tín ngưỡng dân gian mà còn là bài học về lòng biết ơn, nhân hậu và niềm tin vào điều thiện. Giữ tâm trong sáng, hành lễ đúng đạo, sống thiện lành là cách con người hôm nay gìn giữ và tiếp nối ánh sáng linh thiêng mà Cô Bơ Thoải để lại cho muôn đời sau.
Nếu quý khách đang muốn lập điện thờ tứ phủ và tìm một đơn vị thiết kế thi công điện thờ Tứ Phủ uy tín, chuẩn phong thủy, đậm chất tâm linh Việt, hãy đến với Đồ Thờ Phú Cường. Chúng tôi chuyên cung cấp trọn gói nội thất điện thờ, từ tượng thờ, bàn thờ, hoành phi câu đối, long ngai, khám thờ... sơn son thếp vàng cao cấp, đảm bảo đồng bộ trang nghiêm chuẩn phong thủy.
Những thông tin mà Đồ Thờ Phú Cường chia sẻ chỉ mang tính chất tham khảo, giúp quý khách hiểu thêm về phong tục, nghi lễ truyền thống. Chúng tôi không bán sách văn khấn, không cung cấp lễ vật hay dịch vụ đi lễ. Phú Cường chỉ chuyên sản xuất và cung cấp đồ thờ, tượng Phật sơn son thếp vàng chất lượng cao - đúng chuẩn truyền thống của làng nghề Sơn Đồng.
Đặt Hàng Ngay - Tư Vấn Tận Tâm
Hotline: 0976 127 006
Website: dothosondong.com.vn
Cơ sở: Đồ Thờ Phú Cường – Sơn Đồng, Hoài Đức, Hà Nội
>>> Tham khảo thêm các bài viết liên quan đến thờ đạo mẫu:
