Nội dung chính
Chầu Bà Đệ Nhất Thượng Thiên là một trong những vị Thánh quan trọng trong tín ngưỡng Đạo Mẫu Tứ Phủ của người Việt. Ngài đứng đầu hàng Tứ Phủ Chầu Bà, cai quản Thượng Thiên, giữ sổ Tam Tòa và có quyền năng linh thiêng trong việc giúp dân, hộ quốc và ban tài, ban lộc cho con nhang đệ tử. Một trong những hình thức tôn vinh ngài là qua bản văn chầu Bà Đệ Nhất Thượng Thiên được hát trong các nghi lễ hầu đồng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về sự tích Chầu Bà Đệ Nhất, đền thờ chính, nghi lễ hầu giá, sắm lễ và bản văn chầu đầy đủ, dễ hiểu.
1. Chầu Bà Đệ Nhất Thượng Thiên là ai?
Chầu Bà Đệ Nhất Thượng Thiên là một trong những vị Thánh đứng đầu trong hệ thống Tứ Phủ Chầu Bà, một nhánh quan trọng trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt. Ngài có sắc phong là “Đệ Nhất Hoa Nương Công Chúa làm việc Thượng Thiên”, là người đại diện cho quyền lực, công lý và ánh sáng của cõi Trời.
Theo truyền thuyết dân gian, Chầu vốn là một tiên nữ trên Thiên Đình, được Ngọc Hoàng giao nhiệm vụ giáng thế xuống xứ Thanh Hóa để giúp dân diệt trừ tà ma, chữa bệnh, ban phúc, trừ họa. Trong dân gian, ngài còn được gọi với cái tên linh thiêng Chầu Quế Hoa Công Chúa, từng giáng ngự tại Đồi Ngang - Phố Cát, luôn kề cận bên Mẫu Liễu Hạnh, và được coi là hóa thân đầu tiên của Mẫu.
2. Đền thờ Chầu Đệ Nhất Thượng Thiên ở đâu?
Hiện nay, có nhiều nơi thờ vọng Chầu Đệ Nhất, nhưng theo truyền thống và văn bản chầu ghi lại, nổi bật nhất là các địa điểm sau:
Đền Rồng - Thanh Hóa: Được coi là đền chính linh thiêng nhất, lưu giữ dấu tích và truyền thuyết về Chầu Bà.
Đền Sòng (Thanh Hóa), Đồi Ngang (Thanh Hóa): Nơi ghi dấu sự hiển linh của Chầu qua nhiều thời kỳ.
Phủ Giày (Nam Định): Trung tâm lớn của tín ngưỡng thờ Mẫu, nơi có nhiều ban thờ vọng Chầu.
“Sớm mai vui vẻ đền Rồng,
Ngày chơi phủ tía lầu hồng vào ra…”
(Trích bản văn Chầu Đệ Nhất)
Vì Chầu là hóa thân của Mẫu Đệ Nhất, nên tại bất kỳ nơi nào thờ Mẫu Liễu cũng có thể lập ban thờ vọng Chầu Đệ Nhất, thể hiện sự hiện diện rộng khắp của ngài trong tín ngưỡng dân gian.
3. Hầu giá Chầu Bà Đệ Nhất Thượng Thiên
Trong thực hành nghi lễ hầu đồng, Chầu Đệ Nhất rất ít khi ngự đồng. Điều này là do ngài thuộc hàng Thánh Thượng Thiên, mang bản mệnh tu hành, chỉ giáng về trong những dịp lễ trọng đại như khai đàn mở phủ, hoặc trong các tòa lễ Tứ Phủ đặc biệt.
Khi giáng hầu, hình ảnh của Chầu được thể hiện với dáng vẻ uy nghi, quyền quý:
Y phục: Áo đỏ thêu hình phượng hoặc áo gấm cao cấp, choàng khăn hồng (khăn buồm).
Tòa lễ: Chầu ngự trên tòa đỏ cùng với:
Đôi cô hầu cận cầm quạt,
Mười hai cô nàng tiên,
Động chúa, thuyền thoi và các đạo cụ linh thiêng khác.
Sự hiện diện của Chầu trong giá đồng thường gây xúc động mạnh, mang đến sự linh ứng và an tâm cho người chứng kiến.
4. Sắm lễ dâng Chầu Đệ Nhất gồm những gì?
Việc sắm lễ dâng Chầu Bà Đệ Nhất cần sự chu đáo, sạch sẽ và thể hiện lòng thành tâm của người đi lễ. Có thể chia thành hai loại chính:
Lễ cơ bản
Hoa tươi: Ưu tiên hoa màu đỏ như hoa hồng, sen, mẫu đơn – biểu tượng cho quyền lực và may mắn.
Quả ngũ sắc: Đủ màu sắc đại diện cho ngũ hành.
Cơi trầu têm cánh phượng, cau tươi
Nhang thơm, nến đỏ
Xôi gấc – thịt lợn luộc
Cút rượu trắng
Vàng mã, tiền âm phủ, sớ văn
Lễ đặc biệt Oản Tài Lộc dâng Chầu
Oản Tài Lộc là loại lễ vật đặc biệt, được thiết kế đẹp mắt, cao cấp để dâng riêng cho các vị Thánh Tứ Phủ. Oản dâng Chầu Đệ Nhất thường:
Có màu đỏ chủ đạo
Trang trí hoa ngũ sắc, chim phượng, khăn quạt, lụa là
Thể hiện hình ảnh vương giả, thanh cao và sang trọng
Hiện nay, Oản Cô Tâm là thương hiệu uy tín, chuyên thiết kế oản lễ theo từng vị Thánh, đặc biệt được nhiều thanh đồng và con nhang lựa chọn khi đi lễ.
5. Bản văn Chầu Bà Đệ Nhất Thượng Thiên đầy đủ
Vai trò của bản văn chầu
Bản văn chầu là phần không thể thiếu trong nghi thức hầu đồng. Đây là bài hát văn được viết bằng chữ Nôm hoặc chữ quốc ngữ theo thể thơ lục bát hoặc song thất lục bát, mô tả rõ ràng:
Lai lịch, công lao và vẻ đẹp của Chầu
Những tích truyện, lần giáng trần
Vai trò và quyền năng của ngài trong cõi Thượng Thiên
Văn chầu bà chúa thượng thiên
“Bóng kim ô ánh vàng xe xế
Cung thỉnh mời Chầu Quế ngự lên
Ngôi cao lồ lộ trung thiên
Tòa vàng choi chói cửa đền thung dung
Sớm mai vui vẻ đền Rồng
Ngày chơi phủ tía lầu hồng vào ra
Khăng khăng giữ sổ tam tòa
Lên đền chầu Chúa Liễu Hoa cầm quyền
Thông tri tam giới hoàng thiên
Coi khắp cửa phủ, miếu đền thiếu đâu
Trong ngoài thay thảy trước sau
Sửa sang Mẫu phó quyền Chầu bà coi
Quân thần phải đạo chúa tôi
Cô hầu cô hạ nàng đôi dập dìu
Khoe xanh xanh tốt đáng yêu
Khoe tài tài khéo khéo chiều lòng xuân
Đền thờ tả phượng hữu lân
Hoa lan hoa cúc thanh tân chơi bời
Thiên Đình chén rót đầy vơi
Khúc ca điểm đót cợt người người hay
Đàn cầm khéo gẩy năm dây
Cung huỳnh gió lọt chuốt mây mây vàng
Thung dung ghẹo khách quan đàng
Nhỡn tinh lóng lánh mày ngang đằm đằm
Miệng cười hoa nở đáng trăm
Răng đen rưng rức hoãn chằm vàng đeo
Đã lên ngôi báu trong triều
Đã nên ngọc tốt vàng yêu chương tòa
Miệng cười tươi tốt như hoa
Thanh tân lịch sự nết na dịu dàng
Càng nhìn càng thắm nhân doan
Nết na yểu điệu muôn vàn thảo hay
Việc nào mà chẳng tới tay
Lên đền xuống phủ không ngày nào sai
Có phen biến gái hiện trai
Ai thắm thắm vậy ai phai phai liền
Biết ra thời nhẹ như tên
Nếu mà không biết như thuyền bỏ neo
Quở cho trăm chứng hiểm nghèo
Chầu Quế trong triều giá ngự Đồi Ngang
Có phen làm chúa thượng thiên
Khi giả làm chúa thoải tiên thoải tề
Phàm trần ai thấy tin nghe
Khấn thôi tạ lễ miếu nghè kêu văn
Trần phàm kẻ vái người van
Còn đương nhẫn nhục nhân gian mờ mờ
Xem ra số phải phụng thờ
Kẻ khấn người vái nam mô khấn đầu
Biết bà bệnh tật khỏi đau
Kim ngân vàng mã xếp tàu đầy vơi
Có phen thong thả ngự chơi
Non bồng nước nhược mọi nơi rơi vào
Quế huê giá ngự võng đào
Khi ra nghè miếu khi vào chầu vua
Chầu rồi thẳng tới kinh đô
Đồi Ngang, Phố Cát bốn mùa dong chơi
Biết ra lễ bái thỉnh mời
Chầu bà trắc giáng ngự nơi bản đền
Thuốc bà tam vị thần tiên
Tàn nhang nước thái độ cho lại lành
Lễ bà nón thắm hài xanh
Đem về tiến nạp lấy danh cho đồng
Chầu về giá ngự từ trung
Khuông phù đệ tử hưng long thọ trường.”
Bản văn ca ngợi vẻ đẹp trang nghiêm, quyền lực nhưng cũng đầy nhân ái của Chầu Bà – người thay Mẫu phân xử tam giới, cứu nhân độ thế, mang ánh sáng công lý từ thiên giới về với trần gian.
6. Ý nghĩa thờ Chầu Bà Đệ Nhất Thượng Thiên
Thờ Chầu Đệ Nhất không chỉ mang yếu tố tâm linh mà còn thể hiện lòng biết ơn, cầu mong sự phù hộ và soi đường chỉ lối cho cuộc sống. Những ai thành tâm hướng về Chầu thường cầu được:
Công danh, quan lộc: Do Chầu giữ sổ Tam Tòa, nhiều người tin rằng bà giúp con nhang thăng quan tiến chức, đỗ đạt.
Sức khỏe - tai qua nạn khỏi: Truyền thuyết kể rằng Chầu có thuốc tiên và năng lực trừ tà, chữa bệnh.
Tài lộc may mắn: Các thương nhân, người làm ăn thường dâng lễ Chầu để cầu thuận lợi, vượng tài.
“Thuốc bà tam vị thần tiên,T
àn nhang nước Thoải độ cho lại lành.”
Bản văn Chầu Bà Đệ Nhất Thượng Thiên là một phần thiêng liêng không thể thiếu trong nghi lễ hầu đồng, mang lại sự kết nối tâm linh giữa con người với thế giới Thánh Thần. Việc dâng lễ và hầu giá Chầu cần sự thành tâm, kính ngưỡng và tuân thủ đúng nghi lễ. Nếu bạn là con nhang đệ tử hoặc người yêu tín ngưỡng thờ Mẫu, hãy gìn giữ và truyền tải những giá trị văn hóa quý báu này cho thế hệ sau.
Đặt Hàng Ngay - Tư Vấn Tận Tâm
Hotline: 0976 127 006
Website: dothosondong.com.vn
Cơ sở: Đồ Thờ Phú Cường – Sơn Đồng, Hoài Đức, Hà Nội
>>> Tham khảo thêm các bài viết liên quan đến thờ đạo mẫu:
